In de H. Hartkerk van Overhoven hangen twee hongerdoeken: één in de zij-transept van de kerk en één in de doopkapel.

Hongerdoek: een uitnodiging voor Vasten en voor Actie

Het gebruik van hongerdoeken (in het Latijn 'velum quadragesimale') stamt uit de Middeleeuwen. Tijdens de vastentijd hingen de doeken in de kerk om het zicht op het altaar te ontnemen, als een aansporing voor de mensen om te bidden en tot inkeer te komen. De doeken toonden afbeeldingen van verhalen uit de Bijbel: vanaf het scheppingsverhaal tot aan de laatste levensdagen van Jezus. Vanwege de Vastentijd en het daarmee gepaard gaande hongergevoel, kwam de benaming hongerdoek in zwang. Na de Reformatie (16e eeuw) verdween het gebruik van de hongerdoek.

De traditie vernieuwd

In 1976 blies Misereor, de Duitse missieorganisatie, de Middeleeuwse traditie nieuw leven in, om de bezinning op het leven en lijden van Jezus in onze eigen tijd te verdiepen en versterken. De nieuwe doeken leggen een verbinding tussen de traditie van het vasten en hedendaagse wereldwijde problemen als honger en armoede. Elke twee jaar nodigt Misereor een kunstenaar uit Afrika, Latijns-Amerika of Azië uit om een schilderij te maken. Van het schilderij worden hongerdoeken gemaakt die gebruikt worden voor bezinningsmomenten tijdens de veertigdagentijd in protestantse en Rooms-Katholieke kerken. Een meditatie die ons uitnodigt om in actie te komen.

Klik hier voor de bronvermelding.

Hongerdoek in de zij-transept van de kerk

Onze Vader in de hemel

De motieven van het Hongerdoek uit Kameroen zijn gevormd door de sociale, economische en culturele situatie in Kameroen. Het centrale thema is het Onze Vader (Mt 6:9-14). God begeleidt de Afrikanen in hun dagelijks leven. Als Immanuël en stamvader, herkenbaar aan zijn rode gewaad, leeft hij onder de mensen (Mt 18:20). De voorouders, vertegenwoordigd in de rand van het hongerdoek, zijn het essentiële levensprincipe van het Afrikaanse bestaan. Ze zijn bemiddelaars van God en actieve helpers bij het omgaan met het leven.

Onze Vader in de Hemel: In het midden van de afbeelding van het Hongerdoek zien we de maaltijdgemeenschap. Vier volwassenen zitten rond een pot en eten samen. Ook het kind en de dieren krijgen hun deel. Met de maaltijd verwijst de kunstenaar naar de holistische godsbeleving onder Afrikanen en laat zien hoe liefde voor God en liefde voor de naaste bij elkaar horen. Christus zit in het midden van hen, alleen herkenbaar aan zijn rode gewaad.

Uw koninkrijk kome, uw wil geschiede, zowel in de hemel als op aarde: onder de maaltijdscène zien we een groep dansende mensen. De kunstenaar schilderde Christus als trommelaar: hij bepaalt de maat en het ritme, hij spoort mensen aan tot vreugde. De maaltijd- en dansscène laten zien hoezeer de Afrikanen betrokken zijn bij de gemeenschap met God, met alle medemensen, of ze nu dood, levend of nog niet geboren zijn, met alle levende wezens en met de hele natuur.

Geef ons vandaag ons dagelijks voedsel: de kunstenaar schildert de bananenboom links en de gierstplant rechts van de maaltijd- en dansscène. Ze zijn het basisvoedsel in Zuid- en Noord-Kameroen. Tussendoor toont hij de weg van de mens, een strijd om het dagelijkse »brood«, van geboorte tot dood. Christus sluit zich aan bij deze strijd om dagelijks te overleven. Hij is een last en een zegen tegelijk.

Vergeef ons onze schuld – en breng ons niet in verleiding: de realiteit van het leven in Afrika is geen ideale wereld. De kunstenaar beeldde deze "verleidingen" naast de maskers af: de cacaozakken symboliseren, net als het katoen, de afhankelijkheid van Kameroen van de wereldmarkt. Alcoholisme is een uiting van desoriëntatie en wanhoop. Corruptie treft de kleine mensen het hardst. Het lot van de zieken wordt bepaald door slecht uitgeruste ziekenhuizen. Jongeren hebben weinig carrièremogelijkheden. Voedselzendingen uit de VS en de EU overspoelen de binnenlandse markt. MISEREOR, het werk dat wil getuigen van Gods barmhartige gerechtigheid, versterkt de zelfredzaamheid van de armen.

…..maar verlos ons van het kwaad: de cirkel wordt gesloten met de buitenste fotolijst van de voorouders. Pas wanneer de Afrikaanse samenleving haar voorouders herdenkt, wanneer Christus door zijn geboorte, lijden, dood en opstanding als “eerste onder de voorouders” in deze gemeenschap wordt geïntegreerd, alleen dan zal de bevrijdende boodschap van de Bijbel een nieuwe impuls geven.

Klik hier voor de bronvermelding (pagina 16 en 17).

Hongerdoek in de doopkapel van de kerk

Hongerdoek 1982 Haïti Leven onder de regenboog 

De hongerdoek die de Haïtiaanse kunstenaar Jacques Chéry schilderde is een van de bekendste. Chéry (*1928) behoort tot de groep kunstenaars die in Haïti ‘de primitieven’ wordt genoemd. Hun expressieve kunst wordt gekenmerkt door krachtige beelden en een verbazende rijkdom aan kleuren en vormen. Het bijzondere van deze Hongerdoek is de versmelting van een dubbele realiteit: de boodschap van de bijbel en de wereld zoals die begin jaren tachtig in Haïti ervaren werd. Geweld, onderdrukking en bewapening staan tegenover de bijbelse utopie van hoop leven en verwachting. Hij schilderde de bijbelse wereld zoals die wordt . Het meest in het oog springend is de lijdende Christus aan de levensboom. Jezus is ook nog in vijf andere taferelen aanwezig, herkenbaar aan zijn oranje-rood gewaad. Hij lijdt mee met mensen, wijst hen de weg en zit met hen aan tafel. Het doek bevat negen taferelen. De onderste blauwe strook laat ons kennis maken met (boot)vluchtelingen, met oorlog en hebzucht. Die strook duidt op helse zaken op de weinig rooskleurige situatie waarin de wereld en Haïti in het bijzonder verkeert. In de middelste lichtgroene strook staat Jezus centraal als leraar en verlosser die hoop geeft en bevrijding brengt. De bovenste lichtgele strook verwijst naar hemelse, naar goede waarden, mensenrechten, het geluk van het aartsparadijs en van samen delen aan de wereldtafel. En dat alles speelt zich af onder de regenboog, symbool van het verbond van God met zijn volk.

Klik hier voor de bronvermelding.