In het kader van het orgelproject, dat een samenwerking is tussen Kinderkoor ‘The Voices of Kids’ Sittard, Parochie H. Hart Overhoven, Stichting ‘Behoud Franse Klooster’ en de Sint Gregoriusvereniging in het Bisdom Roermond, hebben de orgelleerlingen op vrijdag 2 augustus jl. een bezoek gebracht aan orgelmaker René Nijsse van A. Nijsse en zoon Orgelbouw in Oud-Sabbinge (Zeeland).

Op de foto van links naar rechts: emeritus rector Mathias Reul (bestuur Stichting Behoud Franse Klooster), Leonard Nami (orgelleerling), Rinke Albers (orgelleerling), Laurens Nami (orgelleerling) en René Nijsse (Orgelbouw A. Nijsse en zoon).

Het doel van deze excursie is om de orgelleerlingen te laten zien hoe een orgel gebouwd wordt en dit hele bouwproces van een orgel eruit ziet. Heel bijzonder is dat het continuo-orgel waar ze wekelijks les op hebben (het gerestaureerde pijporgel afkomstig uit het Franse Klooster) gerestaureerd- en herbouwd is bij Orgelbouwer A. Nijsse en zoon in Oud-Sabbinge. Dus de kinderen gingen als het ware naar de plek waar het continuo-orgel gebouwd is.

Na de heenreis naar Oud-Sabbinge werden wij door René Nijsse, en zijn vrouw Gisela, heel hartelijk ontvangen met een heerlijke lunch. Dit smaakte wel na de lange autorit van bijna 3 uren vanwege een file in Antwerpen. Maar gelukkig is de reis verder goed verlopen en waren wij goed gearriveerd in Oud-Sabbinge!

Heel mooi om te zien was dat er een aantal prachtige orgels in de werkplaats stonden. Één van die orgels was al bijna gereed (helemaal nieuwbouw) en bij een ander orgel was men bezig met de restauratie van de orgelkast. De kinderen vonden dit indrukwekkend om te zien.

De rondleiding begon als het ware op de ‘balkon’ van de werkplaats. Vanaf deze balkon had je een heel mooi zicht over de orgels die in de werkplaats staan. Je kon zelfs van bovenaf in het orgel kijken en zag tal van orgelpijpen en mechanieken…. Dit integreerde de kinderen om hier veel vragen over te stellen.

Op de balkon staan en liggen heel veel orgelpijpen opgeslagen. Deze orgelpijpen worden geplaatst in verschillende orgels bij de restauratie of nieuwbouw. Orgelpijpen zijn heel kwetsbaar en daarom staan en liggen ze opgeslagen in speciale rekken en kisten.

René ging aan de kinderen uitleggen hoe een orgelpijp werkt en demonstreerde aan de kinderen verschillende soorten orgelpijpen. Bijvoorbeeld de prestant, bourdon, trompet…. Dit zijn allemaal andere klankkleuren (eigenlijk allemaal verschillende soorten instrumenten). Al deze instrumenten bij elkaar maakt het complete orgel als een heel orkest. Ook kregen de kinderen uitleg over de werking van een orgelpijp. Hoe langer de orgelpijp, hoe lager de toon, hoe korter de orgelpijp, hoe hoger de toon. En uitleg over gedekte orgelpijpen, waardoor de toon 2x de afstand aflegt waardoor de toon lager klinkt…. De kinderen waren één en al oor en stelde hele leerzame vragen aan René.

Uiteraard werd het een 'muzikaal feest' toen de kinderen zelf op de orgelpijpen mochten blazen om zo de verschillende ‘klankkleuren’ te horen en te onderscheiden.

Ook het stemmen van de orgelpijpen werd door René gedemonstreerd aan de kinderen. Bij het stemmen gebruikt René een apparaat dat hij op het klavier kan leggen. Als René dan in het orgel zit om de orgelpijpen te stemmen, kan hij met een afstandsbediening het apparaat bedienen, die de desbetreffende toets indrukt waardoor de toon van de orgelpijp klikt die hij moet stemmen.

Vervolgens ging de rondleiding verder in de werkplaats waar alle mechanieken gemaakt worden zoals blaasbalgen, windvoorziening, etc. Dit is een hele zorgvuldig en intensief werk met houtbewerking en leder van schapen en herten (om alles luchtdicht te maken). René toonde de kinderen de verschillende materialen die gebruikt worden en zo leerden de kinderen het verschil tussen schapen- en hertenleer. Ook mochten de kinderen de windmotor (die zorgt voor de luchtvoorziening in het orgel) van dichtbij bekijken. Vroeger had men geen windmotor en werd de wind/lucht voorzien van een trapbalg (één of twee personen moesten vroeger telkens ‘trappen’ om lucht in het orgel te krijgen.

Het viel de kinderen op dat in de werkplaats heel veel grote machines staan. Deze machines zijn voor de houtbewerking. Zoals grote zagen maar ook grote apparaten met spanbanden waarmee men het hout als het ware kan ‘buigen’ en ‘rondingen’ kan maken.

In de werkplaats wordt het hout bewerkt door de houtbewerkers voor de orgelkas en alle mechanieken die nodig zijn.

Het was een hele interessante rondleiding door de werkplaats van Orgelbouwer A. Nijsse en zoon. Heel bijzonder was het om te zien hoe vakkundig het werk van een orgelbouwer is en hoeveel kennis hierbij komt kijken. De bouw of restauratie van een orgel is een heel proces. Op een voortreffelijke wijze heeft René de kinderen laten kijken in zijn werkplaats waarbij alle facetten goed werden uitgelegd.

Na het bezoek aan de werkplaats eindigde wij de middag met het bespelen van een heel mooi orgel. René nam ons mee naar de kerk van de Protestantse Gemeente Wolphaartsdijk. René is organist in deze kerk en heeft ook dit hele mooie orgel in onderhoud. Het orgel dateert van 1904 en is gebouwd door de firma Van Dam & Zoon uit Leeuwarden. In 1964 vond een ingrijpende restauratie plaats uitgevoerd door A. Nijsse, orgelbouwer uit het naburige Oud-Sabbinge.

In deze fraaie kerk heeft het orgel een prachtige klank en het was een feest voor de kinderen om op dit orgel te mogen spelen.

Na het bezoek aan de kerk in Wolphaartsdijk zijn wij huiswaarts gegaan richting Sittard. Gelukkig hadden wij op de terugweg veel geluk en géén file.

De reis is heel goed verlopen en met een zeer voldaan gevoel kijken wij terug naar een geslaagde en vooral leerzame orgelexcursie voor de orgelleerlingen!

Heel veel dank aan René en Gisela Nijsse voor de hartelijke ontvangst en aan René voor de geweldige rondleiding in zijn werkplaats “Orgelbouw A. Nijsse en zoon” en voor het bezoek aan het orgel in de kerk van de Protestantse Gemeente Wolphaartsdijk.